Günlük hayatın normal akışında hiç beklemediğimiz bir durum olan depremle karşılaşmak travmatik etkilere sebep olabilir. Deprem gibi beklenmedik yaşantılar güvenlik ve kontrol hissini derinden sarstığı için stres tepkilerine yol açabilir.
Deprem sonrası süreçte kaygılı, huzursuz, karamsar, çaresiz hissedebiliyor olabilirsiniz. Sürekli ya da sık sık deprem konusunu düşünüyor; dikkat, uyku ve iştah sorunları yaşıyor olabilirsiniz. Bunlar yaşanılan stres sonucu ortaya çıkan akut yani kısa süreli tepkilerdir. Anormal duruma verdiğiniz normal tepkiler olarak değerlendirebilirsiniz. Bu tepkiler hemen deprem sonrası çıkmayabilir; ne zaman, ne yoğunlukta çıkacağı ve ne kadar süreceği bireysel farklılıklara göre değişebilir ama çoğunlukla 2-3 hafta içinde azalır.
Peki Bu Tepkilerle Başa Çıkmak için Neler Yapabiliriz?
Öncelikle sabırlı olup kendinize zaman tanıyın. Zor bir yaşam süreci içinde olduğunuzu, duygularınızda iniş çıkışlar olabileceğini ve bu durumun normal olduğunu kabul edin. Hiç etkilenmemişsiniz gibi devam etmeye çalışıp duygularınızı bastırmaktansa onları kabul edip baş etmek için çaba göstermeniz daha etkili olacaktır. Duygularınızın ve bedeninizde neler hissettiğinizin farkına varmaya çalışın. Duygularınızı paylaşmak, yakınlarınızla temas halinde olmak stresle baş etmeniz için önemli bir yere sahiptir.
Nefes Egzersizleri
Gevşeme ve nefes egzersizleri yapmak bedeniniz üzerindeki kontrolünüzün farkına varmanıza ve rahatlamanıza yardımcı olabilir. Bu egzersizlere örnek olarak aşamalı kas gevşetme egzersizi ve 4-7-8 nefes tekniğinden bahsedebiliriz. Aşamalı kas gevşetme egzersizini rahat olduğunuz bir şekilde oturarak ya da uzanarak ayaklardan başlayıp baş bölgesine kadar yukarı doğru ve tek tek (sağ ayak, sol ayak, sağ baldır, sol baldır, kalça, karın, göğüs, sırt, sağ kol ve el, sol kol ve el, omuzlar ve boyun, yüz) uygulayacağınız kas grubuna yoğunlaşıp o kası 10 saniye boyunca kasıp sonra rahat bırakarak uygulayabilirsiniz. Kasma ve gevşetme hareketleri ve devamındaki rahatlama hissi kaslarınızın üzerindeki kontrolün sizin elinizde olduğunu fark etmenizi sağlayacaktır.
4-7-8 nefes tekniğini uygulamak içinse rahat ve dik bir şekilde oturup nefesinize odaklanın dilinizi damağınıza yerleştirin ağzınızı kapatın ve burnunuzdan 4’e kadar sayarak nefes alın. Yedi saniye boyunca nefesinizi tutun ve sonrasında sekiz saniye boyunca ağzınızdan nefesinizi bırakın. Bu aşamaları dört kez tekrar edebilirsiniz. Bu teknik de rahatlamanıza ve sakinleşmenize yardımcı olacaktır.
Günlük Tutma
Yaşadıklarınızı yazıya dökmeyi ve günlük tutmayı deneyebilirsiniz. Böylece duygu ve düşüncelerinizi berrak bir şekilde somut halde görebilirsiniz.
Fiziksel aktivitelerinizi artırmaya ve mümkün olduğunca günlük hayattaki rutininizi devam ettirmeye özen gösterin.
Söz Konusu Çocuklar Olduğunda
Çocuklarınızda da travmatik olay sonrasında huzursuzluk, yerinde duramama hali, yalnız kalmaktan korkma, kolay ve sık sinirlenme, ağlama nöbetleri, dikkat ve uyku problemleri, kabus görme, parmak emme, içe kapanma, altını ıslatma ya da bir ebeveyne yapışıp bırakmama gibi stres tepkileri görebilirsiniz. Bu tepkiler olaydan hemen sonra çıkabileceği gibi olayın üzerinden belli bir süre geçtikten sonra da ortaya çıkabilir. Çocuğun yaşadığı strese bağlı bu tepkilerin çıkıyor olması normaldir fakat zamanla azalıp sonlanması beklenir.
Çocuğunuza iyi gelebilmek için önce kendi ihtiyaçlarınızın farkına varmalısınız. Kendi duygularınızın farkına varıp onlarla başa çıkmadan çocuğunuza yardımcı olamazsınız çünkü çocuklar ebeveynlerinin tepkilerinden etkilenir, onlara paralel duygulanımda olurlar. Olay yaşanmamış gibi davranmak, konuşmak yerine üzerini örtmek çocuğun kafasının karışmasına ve hissettiklerinin normal olmadığını düşünüp duygularını bastırmasına sebep olabilir. Deprem hakkında basit ve anlaşılır cümlelerle bilgi vermek çocuğunuzun yaşanılanları anlamlandırmasına yardımcı olur. Bunu yaparken deprem sonrasında yaşadığınız duyguları da ifade etmeniz çocuğunuzun duygularının aslında normal olduğunun farkına varmasını sağlar. “Bir deprem yaşadık ve ben de çok korktum böyle durumlarda korkmak ya da kaygılanmak çok normaldir,” ifadesi bahsedilen duruma örnek olabilir.
Çocuğunuzla temas kurmanız onun güvende hissetmesi açısından önemli. Çocuğunuzla iletişim halinde olarak, sorular sorarak, iç dünyasında neler olduğunu anlamaya çalışarak ve onun yanında olduğunuzu ifade ederek güvende olduğunu hissetmesine yardımcı olabilirsiniz. Eğer çocuğunuz fiziksel temastan
rahatsız olmuyorsa çocuğunuza sarılmak, elini tutmak, saçını okşamak da ona güvende olduğu hissini verebilir.
Çocuklar duygularını somut bir şekilde ifade etmekte zorlanabilirler ama yaşadıklarını oynadıkları oyunlara ya da çizdikleri resimlere yansıtırlar. Oyunlarında olay anını canlandırabilirler, bu durum korkulacak bir şey değildir; çocukların duygularını düzenlemesinde önemli rol oynar. İsterseniz daha sonra oyununa siz de katılabilir deprem sırasında neler yapılması gerektiğini oyun içinde canlandırarak çocuğunuza anlatabilirsiniz.
Depremle ilgili görüntüler ve haberler çocuğun stres seviyesini artırdığı için çocuğunuzu bu içeriklerden olabildiğince uzak tutmalısınız. Bütün bunların ışığında yaşanılan travmatik olayın her insanda farklı tepkilere yol açtığını, etkilerinin farklı zamanlarda ortaya çıkabileceğini ve bu tepkilerin ne kadar süreceğinin bireylere göre farklılık gösterebileceğini unutmamalısınız.
Travmatik olay sonrası ortaya çıkan tepkilerin şiddeti zamanla azalmıyorsa bir ruh sağlığı uzmanından yardım almanız faydalı olacaktır.
